بازار طلای ایران روز چهارشنبه، ۷ آبان ۱۴۰۴، در حالی آغاز به کار کرد که هنوز سایه‌ی ریزش سنگین دیروز بر سر آن سنگینی می‌کرد. طلای ۱۸ عیار که روز سه‌شنبه در اثر افت اونس جهانی از سطح ۱۰ میلیون و ۶۲۵ هزار تومان تا ۱۰ میلیون و ۳۳۵ هزار تومان سقوط کرده بود، امروز بخشی از افت خود را جبران کرد تا ساعت نگارش این خبر به ۱۰ میلیون و ۴۸۷ هزار تومان رسید. در بازار سکه نیز روند مشابهی دیده می‌شود: سکه امامی از ۱۰۹ میلیون به حدود ۱۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان برگشته، و آبشده نقدی نیز از ۴۴ میلیون و ۷۵۰ هزار به ۴۵ میلیون و ۴۵۰ هزار تومان رسیده است.
در بازار جهانی نیز ماجرا مشابه است. اونس طلا که در پی رشد خیره‌کننده‌ی ۲۷ درصدی طی هفت هفته به اوج تاریخی ۴۳۸۱ دلار رسیده بود، ناگهان زیر فشار فروش قرار گرفت و تا ۳۸۹۰ دلار سقوط کرد؛ افتی نزدیک به ۹ درصد در کمتر از یک هفته. با این حال، امروز با بازگشت تقاضا، اونس بار دیگر ۴۰۰۰ دلار را پس گرفت.
اما پرسش اصلی اینجاست: آیا این نوسان‌ها نشانه‌ی سقوط واقعی طلا است یا صرفاً یک اصلاح منطقی پس از رالی‌ای بیش از اندازه داغ؟ بسیاری از تحلیل‌گران جهانی از جمله کارشناسان انجمن بازار شمش لندن (LBMA) معتقدند که آنچه در هفته اخیر رخ داده، بیشتر به «تخلیه‌ی هیجان و موقعیت‌های سفته‌بازانه» شبیه است تا آغاز یک سقوط بنیادین. بازار طلا، به‌ویژه پس از رشد بی‌سابقه‌ی امسال، نیاز داشت تا نفسی تازه کند؛ و همین، معنای واقعی اصلاح است.
اونس جهانی؛ از تب سفته‌بازان تا بازگشت عقلانیت بازار
در بازار جهانی طلا، آنچه این روزها شاهدش هستیم نه یک سقوط ساختاری، بلکه بازگشت نظم پس از تب خرید افراطی است. بر اساس گزارش فایننشال تایمز و داده‌های انجمن بازار شمش لندن (LBMA)، جهش ۲۷ درصدی طلا طی هفت هفته، که آن را از مرز ۳۰۰۰ دلار در مارس به بالای ۴۳۰۰ دلار در اکتبر رساند، نتیجه‌ی موج عظیم موقعیت‌های سفته‌بازانه و خریدهای احتیاطی بانک‌های مرکزی بود. اما این رالی نفس‌گیر نمی‌توانست تا ابد ادامه پیدا کند.
تحلیل‌گران بازار جهانی می‌گویند افت اخیر، در واقع یک «اصلاح سالم» برای زدودن کف بازار از حباب‌های هیجانی است. جان رید، استراتژیست شورای جهانی طلا، در حاشیه کنفرانس کیوتو تصریح کرده: «بسیاری از فعالان بازار از این کاهش استقبال می‌کنند؛ چراکه قیمت‌ها بیش از حد واقعی بالا رفته بود و این اصلاح، فرصت تنفس دوباره‌ای به بازار می‌دهد.»
به بیان دیگر، آنچه رخ داده نه فروریختن اعتماد به طلاست، بلکه بازتنظیم انتظارات و تعدیل قیمت در برابر رشد نامتعارف هفته‌های گذشته است. حتی رؤسای چند بانک بزرگ مانند HSBC و سوسیته ژنرال تأکید کرده‌اند که چشم‌انداز بلندمدت طلا همچنان صعودی است و اهداف ۵۰۰۰ دلاری برای سال آینده همچنان معتبرند.
از سوی دیگر، باید توجه داشت که موتور رشد طلا در سال جاری از خرید بانک‌های مرکزی تا افزایش تقاضای سرمایه‌گذاران خرد در آسیا هنوز خاموش نشده است؛ تنها موقتاً از سرعت افتاده. در واقع، افت فعلی بیشتر یک «اصلاح تکنیکی» است که پس از تخلیه‌ی هیجان، زمینه‌ی رشد پایدارتر را فراهم می‌کند. همان‌طور که یکی از مدیران بازار جهانی شمش به‌درستی گفته بود: «فقط دیوانه‌ها فکر می‌کردند طلا می‌تواند تا ابد بالا برود.»
بازار ایران زیر سایه اونس جهانی؛ افت تند، واکنش سریع
در بازار داخلی نیز ریزش اخیر طلا بیش از آنکه از دل متغیرهای اقتصادی داخل بجوشد، انعکاس مستقیم سقوط اونس جهانی بود. دلار در این مدت تقریباً در محدوده‌ی ۱۰۷ هزار تومان ایستاده و تغییر قابل‌توجهی نداشته است، بنابراین عامل اصلی کاهش قیمت طلا در ایران نه نوسان ارزی بلکه همان «تخلیه هیجان جهانی» بوده است.
کاهش شدید اونس در ابتدای هفته باعث شد قیمت طلا در بازار تهران با واکنشی بزرگ‌تر از افت جهانی روبه‌رو شود. طلای ۱۸ عیار که در بازار ایران معمولاً با ضریب بالاتری از نوسانات اونس حرکت می‌کند، دیروز در عرض چند ساعت بیش از ۳۰۰ هزار تومان سقوط کرد. این افت سریع موجب شد بخش بزرگی از خریداران کوتاه‌مدت و سرمایه‌گذاران خرد به‌صورت هیجانی از بازار خارج شوند؛ اما همزمان، با بازگشت نسبی اونس به بالای ۴۰۰۰ دلار، بازار امروز نفس تازه‌ای کشید و بخشی از افت جبران شد.
در این میان، رفتار آبشده نقدی و سکه امامی نیز نشانه‌ی روشنی از حساسیت بازار ایران به تغییرات جهانی است. آبشده که مستقیم‌ترین واکنش را به اونس دارد، امروز حدود ۷۰۰ هزار تومان رشد کرد و سکه امامی نیز از مرز ۱۰۹ میلیون عبور کرد. این اعداد نشان می‌دهند که فشار فروش دیروز به سرعت در حال تخلیه است و معامله‌گران بزرگ، مخصوصاً در بازار آبشده، دوباره در حال بازسازی موقعیت‌های خود هستند.
به‌عبارتی دیگر، بازار طلای ایران فعلاً نه بر اساس سیگنال دلار، بلکه با نبض اونس جهانی حرکت می‌کند. از نگاه تحلیلی، تا زمانی که دلار در محدوده ۱۰۷ هزار تومان باقی بماند، هر تغییر در اونس حتی چند ده دلاری می‌تواند به نوسانی بزرگ در بازار داخل منجر شود؛ چراکه بازار داخلی در فاز حساس انتظارات و بی‌اعتمادی قرار دارد.
تفاوت سقوط و اصلاح؛ چگونه هیجان با واقعیت اشتباه گرفته می‌شود
در ادبیات بازار، واژه‌ی «سقوط» معمولاً با ترس، هیجان و از دست رفتن اعتماد همراه است، در حالی‌که «اصلاح» نشانه‌ی بازگشت به تعادل و پاک‌سازی حباب قیمتی است. تفاوت میان این دو مفهوم، تنها در اعداد نیست؛ در منطق و رفتار معامله‌گران نهفته است.
در یک سقوط واقعی، بازار از پشتوانه بنیادی تهی می‌شود. تقاضا از بین می‌رود، سرمایه‌ها فرار می‌کنند و بازیگران بزرگ مواضع خود را تخلیه می‌کنند. اما در یک اصلاح منطقی، بازار صرفاً بخشی از رشد بیش‌از‌حد خود را پس می‌دهد تا بتواند دوباره با قدرت بیشتری ادامه دهد.
نشانه‌های این روزهای بازار طلا به‌روشنی به دسته دوم تعلق دارد:
- تقاضای واقعی، به‌ویژه در شرق آسیا، همچنان بالاست؛ فقط شدت خرید کاهش یافته.
- بانک‌های مرکزی هنوز در حال نگهداری دارایی‌های طلای خود هستند و از فروش گسترده خبری نیست.
- فعالان بزرگ بازار، به‌جای خروج، اصلاح را فرصتی برای ورود در قیمت‌های پایین‌تر می‌دانند.
به گفته نیکولاس فراپل، رئیس بخش بازارهای نهادی «ABC Refinery»، اصلاح فعلی تنها مرحله‌ای از روند است که ممکن است تا محدوده‌ی ۳۷۰۰ دلار ادامه پیدا کند، اما «پیش از شکل‌گیری قله‌های تازه». این یعنی بازار نه در حال فروپاشی، بلکه در حال آماده‌سازی برای موج بعدی رشد است.
در واقع، اگر رشد بی‌وقفه‌ی طلا تا بالای ۴۳۰۰ دلار را «تب خرید» بدانیم، افت اخیر نقش «تب‌بر» را دارد. دارویی تلخ اما ضروری برای ادامه مسیر. به همین دلیل کارشناسان LBMA از این افت به‌عنوان «اصلاح سالم» یاد می‌کنند؛ اصلاحی که کف‌سازی جدیدی برای بازار می‌سازد و به آن اجازه می‌دهد در مسیر منطقی‌تری حرکت کند.
برای بازار ایران نیز همین منطق صادق است. طلا تا زمانی که دلار ثبات نسبی دارد و اونس جهانی در فاز اصلاح کنترل‌شده قرار دارد، بیشتر در حال تنظیم دمای خود است تا تجربه‌ی سقوط. تنها زمانی می‌توان از سقوط سخن گفت که هر دو محرک اونس و دلار به‌صورت همزمان وارد فاز نزولی عمیق شوند؛ وضعیتی که فعلاً هیچ نشانه‌ی روشنی از آن دیده نمی‌شود.
جمع‌بندی تحلیلی: اصلاحی که می‌تواند نقطه‌ی آغاز باشد
بازار طلا امروز در موقعیتی ایستاده که به‌ظاهر آرام اما از درون پر از تپش است؛ اعدادی که در نگاه اول سقوط را نشان می‌دهند، در واقع نشانه‌ی تنفس بازار پس از یک صعود غیرمنطقی هستند. آنچه در هفته‌ی گذشته اتفاق افتاد، بیش از آنکه از جنس فروریختن اعتماد باشد، از نوع بازگشت نظم به بازاری بود که زیر فشار خرید سفته‌بازانه بیش از ظرفیت خود بالا رفته بود.
طلا در سال جاری با پشتوانه‌ی سه عامل بزرگ رشد کرده بود: نگرانی‌های ژئوپلیتیکی، بدهی سنگین دولت‌های بزرگ و کاهش اعتماد به دلار. هیچ‌یک از این سه عامل هنوز از میان نرفته‌اند، بنابراین افت اخیر بیشتر به «بازسازی موقعیت‌ها» شباهت دارد تا فروپاشی. کارشناسان بین‌المللی نیز همین را تأیید می‌کنند؛ از نگاه آنان، اصلاح فعلی نه تنها خطرناک نیست، بلکه پایه‌ای سالم برای ادامه روند صعودی در افق میان‌مدت ایجاد می‌کند.
در بازار ایران نیز، واکنش سریع قیمت‌ها پس از افت دیروز نشانه‌ای است از اینکه خریداران واقعی هنوز در میدان‌اند. تثبیت دلار در محدوده ۱۰۷ هزار تومان سبب شده ضربه‌ی جهانی تنها به شکل کوتاه‌مدت بر بازار داخلی اثر بگذارد. اگر اونس بتواند محدوده‌ی ۴۰۰۰ دلار را در روزهای آینده حفظ کند، احتمال بازگشت تدریجی قیمت طلا در داخل کشور نیز بالا خواهد رفت.
با همه این‌ها، نباید فراموش کرد که اصلاح، به معنای پایان نوسان نیست؛ بازار می‌تواند تا محدوده‌های پایین‌تر (۳۷۰۰ تا ۳۵۰۰ دلار) هم عقب‌نشینی کند، اما آنچه اهمیت دارد مسیر کلی است، نه تکانه‌های کوتاه. در تحلیل نهایی، طلا در حال ساختن زمینی تازه برای پرش بعدی است—زمینی که هرچند با درد افت قیمت همراه است، اما برای پایداری آینده ضروری است.
به زبان ساده‌تر: طلا سقوط نکرده، بلکه خودش را اصلاح کرده است.
